Lịch sử vùng đất Quảng Bình qua các di chỉ khảo cổ

Quảng Bình, một tỉnh nằm ở miền Trung Việt Nam, là nơi ghi nhận nhiều bằng chứng quan trọng về các nền văn hóa cổ xưa thông qua 33 di chỉ khảo cổ học. Những khám phá này không chỉ chứng minh sự tồn tại lâu đời của con người tại khu vực này mà còn phản ánh sự phong phú và đa dạng về văn hóa từ thời sơ sử đến các nền văn minh Đông Sơn và Sa Huỳnh. Bài viết này sẽ trình bày các bằng chứng khảo cổ học quan trọng tại Quảng Bình và vai trò của chúng trong việc hiểu rõ hơn về lịch sử và văn hóa của khu vực.

Các điểm ghi nhận các di chỉ trên đất Quảng Bình - của VVT

Các di chỉ có niên đại Văn hóa Hòa Bình

Các điểm khảo cổ tại Quảng Bình ghi nhận các di chỉ Văn hóa Hòa Bình, gồm: Bàu Tró, hang Kim Bảng (xã Yên Hóa, huyện Minh Hóa), hang Xóm Thón (Thượng Hóa, Minh Hóa), hang Trăn (Tân Hóa, Minh Hóa), hang Xóm Thâm (Trung Hóa, Minh Hóa), Mái đá Đức Thi (xã Tân Ninh, huyện Quảng Ninh), và hang Khe Toong (huyện Quảng Ninh). Các di chỉ này do E. Batte phát hiện, có niên đại từ 10.000 - 12.000 năm trước, tương đồng với các di chỉ tại Hòa Bình. Điều này chứng tỏ sự tồn tại của nền văn minh thạch khí ở giai đoạn chuyển tiếp giữa cựu thạch và tân thạch tại Quảng Bình (Nguyễn Phương, 1965).

Di vật tại di chỉ khảo cổ Bàu Tró - VVT

Bằng chứng về nhân chủng học

Các nghiên cứu nhân chủng học cho thấy khu vực này từng là nơi sinh sống của người cổ thuộc giống Indonesien, Negrito và Mongoloid cổ. Những phát hiện này được E. Batte và M. Colani công bố, cung cấp cái nhìn sâu sắc về sự đa dạng nhân chủng học của cư dân cổ tại Quảng Bình.

Các di chỉ văn hóa Đông Sơn và Sa Huỳnh

Nhiều di chỉ tại Hưng Trạch, Sơn Trạch, Thượng Hóa, Trung Hóa, Tân Hóa và các vùng Quảng Lưu, Thanh Khê thuộc về nền văn hóa Đông Sơn và Sa Huỳnh. Các phát hiện từ năm 1936 đến 1999 đã chứng minh rằng Quảng Bình là nơi cư trú của cư dân Đông Sơn trên các vùng sinh thái khác nhau. Các di chỉ tiêu biểu bao gồm đồ đồng ở Cổ Giang, Hưng Trạch (M. Colani, 1936), thố đồng Đông Sơn tại Thanh Khê (Viện Khảo cổ, 1978), và các hiện vật đồng tại Sơn Trạch (Trịnh Sinh, 1996).

Di vật tại di chỉ khảo cổ cồn Nền

Ngoài ra, các di chỉ khảo cổ cũng ghi nhận nhiều bằng chứng của văn hóa Sa Huỳnh như mộ chum gốm ở Cổ Giang và các hiện vật thủy tinh tại Bàu Khê (M. Colani, 1935). Những phát hiện này chứng tỏ sự lan tỏa của văn hóa Sa Huỳnh từ miền Trung Việt Nam đến Quảng Bình cách đây hơn 2.000 năm (Trịnh Dương).

Dấu tích văn hóa Chăm

Các dấu tích Chăm tại động Phong Nha bao gồm các bức tượng đá và bàn thờ xây bằng gạch đỏ Chăm từ thế kỷ IX-X. Đặc biệt, hang Bi Ký tại Phong Nha vẫn còn 97 ký tự cổ khắc trên đá, cho thấy đây là nơi thờ tự của người Chăm Pa từ thế kỷ IX đến XI. Những phát hiện này cho thấy động Phong Nha là một di tích khảo cổ học quan trọng với sự hiện diện của người Chăm cổ.

Kí tự trong động Phong Nha - Internet

Các phát hiện khảo cổ học tại Quảng Bình đã chứng minh rằng đây là một vùng đất giàu văn hóa và lịch sử. Từ văn hóa Hòa Bình, Đông Sơn, Sa Huỳnh đến dấu tích của người Chăm cổ, những di chỉ này cung cấp cái nhìn toàn diện về sự phát triển văn hóa và lịch sử của khu vực. Để tiếp tục chứng minh mối liên hệ giữa các nền văn minh cổ xưa và hiện tại, cần có thêm nhiều nghiên cứu chuyên sâu về nhân chủng học và khảo cổ học. Những kết quả này không chỉ làm phong phú thêm kho tàng tri thức của Việt Nam mà còn đóng góp quan trọng vào tri thức khảo cổ học quốc tế.

Tuệ Minh

Tài liệu tham khảo

Lê Đình Phúc, 1997. Tiền sử Quảng Bình. Nhà Xuất bản Khoa học Xã hội, Hà Nội, 1997.

Nguyễn Phương, 1965. Việt Nam thời khai sinh. Đại học Huế, Tr. 31,32,33.

Nguyễn Quang Trọng. Madeleine Coloni (1866-1943) nhà khảo cổ đã đi tìm tiểu sử Việt Nam [online] vietsciences.free.fr/biographie/artists/writers/coloni_madeleine.htm [online] (tra cứu 21/9/2016).

Trịnh Dương. Quảng Bình trong thời tiền sử [online] https://skhcn.quangbinh.gov.vn/3cms/upload/khcn/File/BCKH410/26.doc [online] (tra cứu ngày 21/9/2016).

Trịnh Sinh. Những dấu tích văn hóa Đông Sơn tại Quảng Bình. https://skhcn.quangbinh.gov.vn/3cms/upload/khcn/File/BCKH410/27.doc [online] (tra cứu ngày 21/9/2016).

Trịnh Văn Chung, 2014. Văn hóa Đông Sơn: 90 năm phát hiện và nghiên cứu. Tạp chí Khoa học xã hội Việt Nam, số 5(78) - 201.

Vũ Thế Long. Các di chỉ khảo cổ và cổ sinh liên quan, [online] https://idm.gov.vn/nguon_luc/Xuat_ban/Anpham/Phongnha/T166.htm [online] (tra cứu ngày 21/9/2016).

Colani M., 1936. Notes pré et protohistoriques province de Quang Binh, Bulletin des Amis du Vieux Hue, No 23.