Một ngày trên đảo Cồn Cỏ

Sau khi rời địa đạo Vịnh Mốc – chứng tích sống động của một thời đạn bom, chúng tôi dừng chân tại Cửa Tùng, nơi từng là ranh giới Bắc – Nam sau Hiệp định Genève năm 1954. Sáng sớm hôm sau, khi mặt trời còn e ấp trên mặt biển, chúng tôi men theo đường ven biển tới Cửa Việt, bắt đầu hành trình đến Cồn Cỏ.

Tàu rời cảng, rẽ sóng thẳng hướng đại dương. Sau hơn một giờ, giữa mênh mông sóng nước, hiện ra một hòn đảo nhỏ nhắn nhưng đầy quyến rũ – Cồn Cỏ, viên ngọc xanh thẳm giữa biển khơi. Với diện tích chỉ hơn 230 ha, Cồn Cỏ nhỏ bé nhưng chứa đựng những giá trị tự nhiên và sinh thái lớn lao – nơi mà một ngày ngắn ngủi cũng đủ để khắc sâu vào ký ức.

Tại bãi đá bến Nghè

 Màu xanh của rừng giữa đại dương

Cồn Cỏ đón chúng tôi bằng sắc xanh dịu nhẹ dưới nắng tháng Tư, gió biển mơn man và thoảng đâu đó hương cỏ dại. Đảo là nơi cư ngụ của hàng trăm loài thực vật nhiệt đới. Các nhà khoa học đã ghi nhận hàng chục loài thực vật bậc cao, thể hiện sự thích nghi mạnh mẽ với đất nghèo dinh dưỡng, khí hậu khô hạn và gió biển mạnh.

Thảm thực vật tự nhiên bao phủ khoảng 70% diện tích đảo – một tấm áo xanh rì giữ đất và giữ hồn. Bàng vuông – biểu tượng kiên cường của đảo – cùng phong ba, dứa dại và những loài thực vật chịu mặn như muống biển, cỏ biển vươn mình sinh tồn nơi đầu sóng ngọn gió.

Dưới tán rừng ba tầng, chúng tôi bắt gặp những cây bàng vuông cổ thụ, có cây tuổi đời đến cả trăm năm, sừng sững giữa nắng gió. “Cây này sống được là nhờ chịu được bão tố, nó là niềm tự hào của đảo,” anh Hùng – người dân bản địa – chia sẻ.

Thảm thực vật trên đảo

Trong rừng, một chú cua đá bất ngờ băng qua lối đi. “Loài này đặc hữu ở đây, nhưng đang bị đe dọa đấy,” anh Hùng nói thêm. Tôi lặng người nhìn sinh vật nhỏ bé nhưng đầy kỳ diệu ấy, cảm nhận rõ giá trị sống mà thiên nhiên đã dày công gìn giữ.

Bảo tàng địa chất sống động giữa biển khơi

Chiều về, ánh nắng dịu dần. Chúng tôi đến Bến Nghè – bãi đá tự nhiên nơi những tảng đá bazan đen tuyền xếp chồng như những quả trứng khủng long thời tiền sử. Một người trong nhóm thốt lên: “Đây là bảo tàng địa chất lộ thiên!”

Nhiều tảng đá biến chất, trầm tích và vô số san hô hóa thạch

Cồn Cỏ có tuổi địa chất ước chừng 40.000 năm – sản phẩm kỳ vĩ của núi lửa xưa kia. Từ trên cao nhìn xuống, đảo có địa hình đồi thoải, cao từ 5 đến 30 mét, riêng khu vực trung tâm có điểm cao trên 60 mét. Bao quanh là những bãi tắm nhỏ hình thành từ cát mịn, mảnh vụn san hô và vỏ sò vỡ vụn theo năm tháng.

Đặc sắc hơn cả là hệ thống đá san hô hóa thạch, tạo thành những lối đi độc đáo xuyên rừng. Khí hậu ôn hòa, biển trong xanh, nhiệt độ ổn định – tất cả tạo nên điều kiện lý tưởng để hệ sinh thái biển phát triển rực rỡ.

Các loại đá từ trái sang phải: Đá phiến sét biến chất, đá tro núi lửa, đá magma, đá núi lửa mafic giàu khí, đá trầm tích sinh học

Tôi đặt tay lên một phiến đá bazan mát lạnh, hình dung dòng dung nham từng cuồn cuộn chảy qua đây, mang theo sự sống. Mỗi khối đá như mang trong mình câu chuyện hàng thiên niên kỷ.

Một thế giới rực rỡ trong đại dương

Chúng tôi dừng chân tại một bãi tắm nhỏ, nơi cát trắng mịn được tạo thành từ vụn san hô và sò điệp. Nước biển trong xanh, nhìn sâu tới đáy, độ trong lên tới 15–20 mét. Cả nhóm hào hứng ngụp lặn giữa thiên nhiên.

San hô trên đảo

Trong khu bảo tồn biển Cồn Cỏ, với hơn 267 loài cá, vô số loài sinh vật biển, và 113 loài san hô thuộc 44 giống khác nhau, độ che phủ lên đến 30–40%. Dưới làn nước, tôi bị choáng ngợp bởi sắc màu rực rỡ của san hô, cá đàn bơi lượn, nhím biển lấp ló dưới rạn đá.

Sinh vật biển: cỏ biển, bọt biển 

Một bạn chỉ cho tôi thấy một con hàu răng cưa khổng lồ – loài đang bị đe dọa vì khai thác quá mức. “Mỗi con hàu lọc được hàng trăm lít nước mỗi ngày đó,” bạn nói. Còn kia là thảm cỏ biển xanh mướt – loài cỏ nho – chẳng khác gì những “người hùng thầm lặng” giúp lưu trữ CO2, bảo vệ hành tinh.

Nhím biển

Hoàng hôn trên bãi đá và lời chia tay

Khi mặt trời dần lặn, cả nhóm đến bãi đá phía tây đảo. Mặt trời nhuộm đỏ mặt biển, gió mang theo vị mặn, dìu dịu như cái ôm của đại dương. Tôi nhìn quanh – rừng xanh, đá bazan, san hô, sinh vật biển – tất cả như một thước phim kỳ diệu của mẹ thiên nhiên.

Ngắm hoàng hồn trên đảo

Thế nhưng, bên cạnh đó, những vệt nhựa, túi ni-lông, dây phao vương vãi khiến lòng tôi chùng xuống. Thiên nhiên đã trao cho ta món quà vô giá, nhưng liệu ta có đủ trân trọng?

Sáng sớm hôm sau, trước khi lên tàu rời đảo, tôi quay lại nhìn Cồn Cỏ và thầm hứa: sẽ trở lại, không chỉ để khám phá mà còn để góp một phần nhỏ gìn giữ nơi này– một điểm đến không chỉ đẹp mà còn nhắc ta nhớ đến trách nhiệm với thiên nhiên.

 Tuệ Minh