Xuân về Hông hoa trắng nở trên miền núi Quảng Bình

Trong tiết lập xuân năm nay, sau kỳ nghỉ đông dài, cây cối bắt đầu chuyển mình đâm những nụ xanh báo hiệu một sự chuyển tiếp của tiết trời. Vào dịp này, ở miền núi Quảng Bình diễn Lễ hội đập trống của cộng đồng người Ma-coong. Người Ma-coong sinh sống ở 18 bản rải rác trên vùng núi thuộc xã Thượng Trạch, huyện Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình. Trên con đường 20 đến với bản Cà-roòng, nơi diễn ra Lễ hội, hai bên đường hiển hiện những rừng cây, vách núi. Trên những cành cây, những chiếc lá già khụ như cố níu kéo chút sức lực còn lại trước những đợt gió, sương giăng mờ. Lên càng gần bản tiết trời gần như thay đổi, những ánh nắng le lói lộ sau những cánh rừng, đây đó thoang thoảng mùi của núi rừng. Trên đường vào bản có nhiều cây bao phủ đầy hoa trắng. Người Ma-coong gọi cây Pờ roóc, thân cây được sử dụng làm cái hông cơm, không biết cây mọc từ khi nào, nếu không phải cây trồng chắc chắn là một phát hiện thú vị vì trong danh mục thực vật vùng này chưa có loài cây này.

Cây Pờ-roóc có  hoa hình chuông màu trắng, phía trong, gần cuống hoa pha tím, vỏ xám, răn dọc kéo dài theo thân, mùa này chỉ có hoa, lá hầu như không còn. Cây Pờ-roóc chính là cây Hông hoa trằng, có tên khoa học là Paulownia fortunei, thuộc họ Hông (Paulowniaceae). Đây là một loài cây gỗ nổi bật nhờ tốc độ sinh trưởng nhanh, thân thẳng, gỗ nhẹ nhưng chắc chắn và bền bỉ, có nguồn gốc từ Đông Á và phân bố rộng khắp tại Trung Quốc, Việt Nam, Lào và Đài Loan.

Hông hoa trắng – hình thái và phân bố

Cây Hông hoa trắng trưởng thành có thể đạt chiều cao 20-30m, thân thẳng đứng, vỏ cây màu xám nhạt với các vết nứt sâu theo chiều dọc khi già. Lá cây rất lớn, hình tim hoặc hình trứng, màu xanh lục sáng với lớp lông mịn phủ bên ngoài (Catalogue of Life, 2023). Hoa của cây thường có màu trắng hoặc tím nhạt, nở rộ vào mỗi độ xuân về, mọc thành chùm lớn đẹp mắt, tỏa mùi hương nhẹ thu hút nhiều loài côn trùng. Quả của cây có dạng nang, chứa các hạt nhỏ có cánh dễ dàng phát tán nhờ gió (Viện Khoa học Lâm nghiệp Việt Nam, 2022).

Khác với cây Xoan (Melia azedarach), một loài cây cũng phổ biến ở vùng nhiệt đới và có tốc độ sinh trưởng nhanh, Hông hoa trắng có ưu điểm là lá to hơn, phủ lớp lông mịn, hoa nổi bật và thu hút hơn. Trong khi gỗ cây Xoan nặng hơn, chủ yếu dùng làm đồ gia dụng và vật liệu xây dựng thông thường, thì gỗ cây Hông nhẹ, bền, được ưu tiên sử dụng trong sản xuất đồ nội thất cao cấp và nhạc cụ.

Hông hoa trắng rất ưa sáng, thích nghi tốt với khí hậu nhiệt đới và cận nhiệt đới, chịu hạn vừa phải nhưng cũng phát triển tốt ở vùng đất ẩm. Với tốc độ sinh trưởng nhanh, mỗi năm cây có thể tăng chiều cao từ 2-5m khi điều kiện thuận lợi (IUCN, 2021). Tại Việt Nam và khu vực Đông Dương, cây thường được trồng để phủ xanh đất trống, đồi núi trọc, giúp chống xói mòn đất và tái tạo rừng nhanh chóng (Bộ NN&PTNT Việt Nam, 2021).

Hông hoa trắng – giá trị sử dụng

Gỗ của cây Hông hoa trắng nổi tiếng với độ nhẹ, bền, chống mối mọt tốt, rất được ưa chuộng trong sản xuất đồ nội thất cao cấp, nhạc cụ, hay vật liệu xây dựng nhẹ. Ngoài ra, nhờ sinh trưởng nhanh, loài cây này còn đóng vai trò quan trọng trong tái tạo rừng, bảo vệ môi trường, cải tạo đất và chống biến đổi khí hậu (Nguồn: Viện Khoa học Lâm nghiệp Việt Nam, 2022).

Hông hoa trắng cũng được dùng trong làm cây cảnh quan đường phố, tạo bóng mát nhờ bộ lá lớn và tán rộng, hoa nở đẹp vào mùa xuân (Nguồn: Catalogue of Life, 2023).

Bảo tồn và phát triển

Theo tiêu chuẩn bảo tồn của IUCN, cây Hông hoa trắng hiện được xếp vào nhóm "Loài ít quan tâm" (Least Concern - LC) nhờ sự phân bố rộng và khả năng phát triển mạnh mẽ (IUCN Red List, 2021). Tuy nhiên, việc nhân rộng và khai thác cần được quy hoạch chặt chẽ để bảo vệ hệ sinh thái và đa dạng sinh học. Ngày nay, loài cây này đang được khuyến khích phát triển nhằm mang lại giá trị kinh tế và môi trường bền vững (Bộ NN&PTNT Việt Nam, 2021).

Nhờ những lợi ích vượt trội, Hông hoa trắng được nhân rộng ở nhiều quốc gia, trong đó có Việt Nam. Tuy nhiên, việc trồng và khai thác loài cây này cần được quản lý và quy hoạch chặt chẽ để đảm bảo cân bằng sinh thái và bảo tồn đa dạng sinh học (Nguồn: IUCN, 2021). Hiện nay, loài cây này đang được khuyến khích phát triển rộng rãi nhằm đem lại giá trị kinh tế cao và góp phần vào các mục tiêu phát triển bền vững (Nguồn: Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Việt Nam, 2021).

Xuân về, Hông trắng nở rộ như những đám mây nhỏ xinh, tô điểm thêm vẻ đẹp thanh bình vùng đất này – một hình ảnh rất đẹp níu chân chúng tôi với núi rừng miền Tây Quảng Bình.

 Tuệ Minh