Khe Sanh – Mùa Phong Lá Đỏ Bên Hồ Rào Quán

Tôi đến Khe Sanh lần này để gặp một cánh rừng đang âm thầm bước vào mùa đẹp nhất của nó: mùa lá đỏ. Với một người làm thực vật học, cái tên Liquidambar formosana vốn đã quen thuộc qua sách vở. Nhưng chỉ đến khi đứng trước rừng phong hương bên hồ Rào Quán, tôi mới hiểu vì sao dân du lịch gọi đây là “một khoảng trời Âu” giữa miền Trung. 

Đường đến rừng Phong hương

Rừng phong hương nằm ở miền tây Quảng Trị, thuộc địa phận Hướng Hóa, , trải dọc theo đường Hồ Chí Minh nhánh Tây và ôm lấy lòng hồ Rào Quán – hồ thủy điện lớn của tỉnh. Từ Đông Hà, bạn đi theo QL9 khoảng 70km lên Khe Sanh, rồi từ trung tâm thị trấn men theo QL14/đường Hồ Chí Minh nhánh Tây thêm chừng hơn 10–15km là bắt đầu thấy những mảng rừng phong hiện ra bên sườn núi và ven hồ. 

Con đường vào không quá khó, nhưng cũng chưa phải là tuyến du lịch “mặc định”. Rừng phong chưa được xây dựng nhiều dịch vụ, gần như vẫn giữ nguyên vẻ hoang sơ: không hàng quán lớn, không cổng chào du lịch, chỉ có vài bãi đất trống để dừng xe, dựng lều, và lối mòn do người đi trước để lại. Chính điều này khiến chuyến đi mang cảm giác “tự khám phá” rất rõ rệt. 

Tôi đến từ đường  Đường Hồ Chí Minh nhánh Tây từ phía băc, con đường lượn quanh, từng đoạn mở ra khung cảnh hồ Rào Quán xanh sẫm ở một bên, còn bên kia là triền rừng đang bắt đầu đổi màu.

Quang cảnh rừng Phong hương. Ảnh: Huy Võ

Khi một loài cây “nhiệt đới” cư xử như cây ôn đới

Ngày tôi đến, rừng chưa đỏ rực hoàn toàn, nhưng cũng đã đủ để thấy sự chuyển mùa rõ rệt. Ở những cây sát mép nước, lá đã chuyển sang vàng và cam, trong khi các tán cây bên trên sườn núi vẫn còn xen lẫn xanh.

Phản xạ đầu tiên của tôi là… ngước lên nhìn cấu trúc tán, thân, vỏ. Cây phong hương ở đây thân cao, khá thẳng, vỏ màu xám nhạt với những mảng loang đặc trưng. Đứng gần, tôi có thể thấy sự chuyển màu không đồng loạt: một số lá chỉ mới hơi ngả vàng, một số lá đã đỏ thẫm, gân lá hiện rõ – bài học sinh lý thực vật hiện ra ngay trên tán rừng, sống động hơn bất cứ hình minh họa nào trong sách. 

Loài cây làm nên mùa lá đỏ Khe Sanh không phải “phong Nhật” như nhiều người lầm tưởng, mà là cây sau sau / phong hương, tên khoa học Liquidambar formosana. Ở Việt Nam, cây này còn được gọi là bạch giao hương, phân bố tự nhiên ở nhiều tỉnh miền núi phía Bắc và Bắc Trung Bộ, nhưng hiếm nơi nào tạo thành cả một quần thể lớn, đẹp và dễ tiếp cận như ở Hướng Hóa. 

Đi thuyền đến rừng Phong hương. Ảnh: Huy Võ

Phong hương là loài rụng lá theo mùa, mang nhiều nét giống cây ôn đới hơn là cây nhiệt đới thường xanh. Khi bước vào thời kỳ khô và lạnh, cây thu hồi dưỡng chất từ lá, lượng diệp lục giảm dần, lớp “màu xanh” biến mất, để lộ ra các sắc tố vàng, cam, đỏ vốn luôn hiện diện trong lá nhưng bị che khuất trước đó. Đó là lý do cả khu rừng bắt đầu “cháy” lên trong dải màu nóng mỗi khi thu – đông về. 

Ở Khe Sanh –  rừng phong hương sinh trưởng ở độ cao trên 500m, nơi khí hậu mát mẻ và ẩm quanh năm, biên độ nhiệt ngày – đêm lớn. Càng lên cao, màu lá càng đỏ tươi, có những đoạn nhìn rất giống các rừng phong xứ lạnh châu Âu. 

Thời gian đẹp nhất để ngắm mùa lá đỏ, theo những gì tôi ghi chép được và đối chiếu với số liệu báo chí, là từ cuối tháng 10 đến khoảng tháng 1, trong đó rực rỡ nhất thường rơi vào cuối tháng 11 đến giữa tháng 1, tùy năm lạnh sớm hay muộn. 

Rừng Phong hương thay lá. Ảnh: Huy Võ

Mùa lá đỏ – không chỉ là nơi để “check-in”

Nếu chỉ nhìn qua ảnh, người ta dễ nghĩ rừng phong Khe Sanh là một điểm check-in nữa trong vô số những nơi “đẹp như Hàn – Nhật”. Nhưng khi đứng giữa rừng, cảm giác thật khác: đây vẫn là một vùng núi của Trường Sơn, với khí hậu khắc nghiệt, với lịch sử dài, với nhịp sống chậm của người miền biên giới.

Rừng Phong hương ở đây được bảo tồn không vì giá trị gỗ mà vì giá trị cảnh quan và cảm xúc. Tôi hy vọng rừng phong hương sẽ được nhìn nhận đúng: không phải chỉ là “phông nền” cho vài mùa ảnh đẹp, mà là một hệ sinh thái đáng được giữ gìn lâu dài.

Khe Sanh – mùa lá đỏ: nơi một loài cây im lặng kể lại câu chuyện của khí hậu, của đất, và của cách con người chọn sống cùng rừng.

Phong Việt