Quảng Bình tự hào vùng đất di sản phi vật thể
07-01-2025
Quảng Bình là một tỉnh miền Trung Việt Nam nổi tiếng với cảnh quan thiên nhiên kỳ vĩ và các di sản văn hóa phong phú. Hiện tại, Quảng Bình có các di sản văn hóa phi vật thể được đưa vào Danh mục Di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia. Tính đến ngày 13 tháng 1 năm 2025, tỉnh Quảng Bình đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận 13 di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia, cùng với 2 di sản được UNESCO công nhận là di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại. Cùng Phong Nha Việt tìm hiểu về những Di sản văn hóa phi vật thể đặc sắc tại Quảng Bình bạn nhé!
Ca trù – Di sản cần bảo vệ khẩn cấp
Ca trù, một loại hình nghệ thuật trình diễn dân gian, đã có mặt tại huyện Quảng Trạch, Tuyên Hóa và thị xã Ba Đồn từ hàng thế kỷ. Đây không chỉ là một bộ môn hát mà còn là sự kết hợp tinh tế giữa thơ ca và âm nhạc truyền thống. Đây không chỉ là di sản văn hóa phi vật thể đặc sắc của Quảng Bình mà còn là một phần của di sản âm nhạc dân gian Việt Nam được UNESCO công nhận. Ca trù, với âm điệu du dương và lối trình diễn cầu kỳ, được xem là "nhạc thính phòng" của người Việt xưa. Nghệ thuật hát Ca trù đã được bảo tồn qua nhiều thế hệ, từ cách chơi nhạc cụ như đàn đáy, phách, trống chầu đến lối hát của ca nương. Lời ca trong Ca trù thường chứa đựng triết lý nhân sinh, tình yêu quê hương đất nước và những câu chuyện dân gian đậm chất thơ.
Một buổi sinh hoạt cộng đồng của các nghệ nhân ca trù làng Đông Dương. Ảnh: Báo Quảng Bình
Nghệ thuật Bài chòi Trung Bộ Việt Nam
Bài chòi là một trong những hình thức giải trí dân gian phổ biến ở các tỉnh Trung Bộ, trong đó có Quảng Bình. Vừa mang tính nghệ thuật, vừa gắn liền với các trò chơi dân gian, Bài chòi không chỉ là di sản văn hóa mà còn là biểu tượng của sự đoàn kết và sáng tạo. Nghệ thuật bài chòi được UNESCO công nhận là di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại.
Lễ hội bài chòi tại Phố đi bộ Phan Bội Châu (Đồng Hới, Quảng Bình). Ảnh: Báo Đại đoàn kết
Hò khoan Lệ Thủy – Lời ca của người dân quê lúa
Hò khoan Lệ thủy được phổ biến trong các lễ hội. Ảnh Tuệ Minh
Lễ hội Đua, bơi thuyền trên sông Kiến Giang
Lễ hội này không chỉ là một hoạt động thể thao mà còn là biểu tượng của tinh thần đoàn kết và ý chí kiên cường của người dân Lệ Thủy. Vào dịp Quốc khánh 2/9 hàng năm, du khách sẽ được chứng kiến những màn tranh tài sôi động trên dòng sông Kiến Giang.
Đây là một sự kiện thể thao văn hóa mang đậm dấu ấn địa phương, không chỉ là dịp để người dân tụ hội, gắn kết mà còn thể hiện tinh thần đoàn kết và sức mạnh của cộng đồng. Lễ hội đua thuyền trên sông Kiến Giang còn mang ý nghĩa cầu cho mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu, và cuộc sống sung túc. Đây thực sự là một biểu tượng văn hóa đặc sắc, góp phần làm nên bản sắc riêng cho vùng đất Quảng Bình.
Lễ hội đua thuyền trên sông Kiến Giang. Ảnh: Tuệ Minh
Lễ hội Cầu ngư của ngư dân ven biển
Diễn ra tại các làng chài ven biển, lễ hội Cầu ngư là dịp để ngư dân bày tỏ lòng biết ơn biển cả, cầu mong một mùa đánh bắt bội thu. Đây là một nét đẹp văn hóa gắn liền với cuộc sống mưu sinh và tín ngưỡng tâm linh của người dân Quảng Bình.
Lễ hội Cầu ngư gắn liền với truyền thống của làng biển Cảnh Dương. Hoạt động nổi bật trong lễ hội là nghi lễ rước thần cá Ông, nhào lên những chiếc thuyền được trang hoàng lộng lẫy, tiến hành nghĩ thức cung bái long trọng. Bên cạnh đó, những màn hát bời, hát tuồng tái hiện câu chuyện lịch sử về thần linh biển không chỉ mang tính giải trí, mà còn là dấu ấn văn hóa sâu sắc.
Lễ hội cầu ngư. Ảnh: Sưu tầm
Lễ hội Đập trống của người Ma-Coong
Nằm ở xã Thượng Trạch, huyện Bố Trạch, lễ hội Đập trống là một trong những nét văn hóa độc đáo của đồng bào dân tộc Ma-Coong. Lễ hội đập trống Quảng Bình của tộc người Ma Coong được tổ chức tại bản Cà Roòng. Hằng năm, lễ hội thu hút rất đông người dân các vùng lân cận. Lễ hội đập trống Quảng Bình từ lâu đã là hoạt động thu hút đông đảo khách du lịch đến trải nghiệm và khám phá. Để tưởng nhớ công lao của vị già làng tổ tiên dân tộc Ma Coong, hằng năm người dân nơi đây đều tổ chức nghi lễ cúng tế linh đình, dâng lên thần linh các của ngon vật lạ, gia súc và nông sản tự tay làm ra. Hoạt động này lâu ngày dần dần trở thành lễ hội lớn. Lễ hội đập trống Quảng Bình ra đời từ khi đó. Ngoài việc ghi nhớ công ơn của tổ tiên, lễ hội đập trống Quảng Bình còn nhằm mục đích để cầu cho bốn mùa làm ăn được thuận lợi. Hằng năm cứ đúng vào ngày trăng tròn tháng Giêng, lễ hội đập trống Quảng Bình lại được tổ chức tưng bừng để cầu cho mùa màng bội thu, mưa thuận gió hòa, cây cối nương rẫy được tươi tốt, người dân khỏe mạnh ấm no, gia súc không bị dịch bệnh…
Lễ hội đập trống người Macoong. Ảnh: Sưu tầm
Hò thuốc cá – Khi nghệ thuật hòa quyện với tri thức dân gian
Hò thuốc cá, xuất hiện ở huyện Minh Hóa, không chỉ là một loại hình nghệ thuật trình diễn dân gian mà còn gắn liền với tri thức về môi trường và hệ sinh thái.
Khi người dân dùng thuốc để bắt cá tại các con sông, tiếng hò vang lên để điều phối công việc và tạo không khí sôi động, phấn khởi. Điệu hò không chỉ là sự phối hợp giữa những người tham gia mà còn thể hiện tinh thần lao động tập thể và gắn kết cộng đồng. Lời ca trong hò thuốc cá thường mộc mạc, gần gũi, phản ánh cuộc sống lao động giản dị nhưng tràn đầy niềm vui của người dân vùng quê. Không gian thiên nhiên sông nước cùng tiếng hò vang vọng tạo nên một khung cảnh đầy sức sống và đậm chất văn hóa địa phương. Hò thuốc cá là một phần di sản quý giá, góp phần bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa dân gian của Quảng Bình.
Biểu diễn Hò thuốc cá. Ảnh: Sưu tầm
Lễ hội Trỉa lúa của người Bru-Vân Kiều
Lễ hội này diễn ra tại xã Trường Sơn, huyện Quảng Ninh. Lễ hội trỉa lúa thường được tổ chức vào ngày 12/7/2022 (âm lịch), là lễ hội quan trọng nhất trong đời sống tín ngưỡng và sinh hoạt cộng đồng người Bru-Vân Kiều nhằm tôn vinh những giá trị nông nghiệp và tín ngưỡng truyền thống.
Lễ hội Trỉa lúa được tổ chức trước khi đem hạt giống cất giữ trong gùi kín đáo hàng năm ra, trỉa xuống đất với ý nghĩa cầu mong thần lúa, thần trời, thần nước, thần rừng, thần núi giữ gìn bảo hộ cho sự sinh sôi nảy nở chắc hạt, nặng bông có ngày thu hoạch.
Lễ hội trỉa lúa của người Vân kiều. Ảnh: Tuệ Minh
Lễ hội thường tổ chức ở gò cao dưới chân núi Chồng, nơi đó có nhiều cây cổ thụ, trên đỉnh có 3 ngọn núi cao vút. Khám thờ được dựng bằng tre nứa, đặt tựa lưng vào hướng núi Chồng, mặt hướng qua núi Khe Cát mà dân gian bản xứ gọi là núi Vợ. Khi mặt trời chiếu xuống vùng đất lễ, bà con dân bản tập trung đông đủ để làm lễ tế sống (hiến sinh) bằng lợn trắng tuyền. Sau lời khấn, một số dân bản vai đeo gùi, tay cầm gậy chọc lỗ đi xung quanh bãi đất để thực hiện nghi thức gieo hạt. Sau khi cúng xong tất cả dân bản cùng nhau quây quần bên những mâm cỗ vừa thưởng thức những món ăn dân dã vừa chia sẻ với nhau về những dự tính cho mùa vụ sắp tới. Tiếp đến, bà con dân bản cùng hòa mình vào không gian của phần hội với các trò chơi dân gian, như: Chơi xà hùa, chi cà da, bóng má, cháy xà rì… Đây là lễ hội truyền thống đã được Bộ Văn hoá-Thể thao và Du lịch công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia.
Lễ hội Rằm tháng Ba Minh Hóa
Lễ hội truyền thống này là một dịp đặc biệt để người dân huyện Minh Hóa tưởng nhớ tổ tiên và cầu mong sự an lành, hạnh phúc. Ngày hội bắt đầu bằng nghi thức lễ dâng hương tại đài tưởng niệm, tiếp theo là các hoạt động văn nghệ như hát bời, hát chèo, đọc tựa ca ngợi những con người anh hùng vô danh. Không gian trang nghiêm, lời ca xúc động, tất cả như tăng thêm giá trị tinh thần cho lễ hội này.
Lễ hội Rằm tháng Ba. Ảnh: Trang thông tin UBND tỉnh Quảng Bình
Hát sắc bùa – Âm điệu của ngày xuân
Hát sắc bùa là một nét văn hóa không thể thiếu trong các dịp lễ Tết tại huyện Minh Hóa và thành phố Đồng Hới. Loại hình này gắn liền với phong tục đón Tết cổ truyền, mang ý nghĩa cầu chúc may mắn, bình an và thịnh vượng cho cộng đồng. Hát sắc bùa xuất phát từ văn hóa lễ nghi truyền thống, thường được biểu diễn vào dịp đầu xuân năm mới. Tên gọi "sắc bùa" bắt nguồn từ việc các đoàn hát thường mang theo sắc phong hoặc bùa hộ mệnh, tượng trưng cho sự bảo vệ và ban phước lành của thần linh. Qua những lời ca, điệu hát mộc mạc nhưng sâu sắc, người hát gửi gắm lời chúc về sức khỏe, hạnh phúc và mùa màng bội thu cho gia đình và cộng đồng. Đây là hình thức giao lưu văn hóa và tinh thần, gắn kết các thế hệ và gìn giữ giá trị truyền thống.
Hát sắc bùa. Ảnh sưu tầm
Hát tuồng bội
Hát tuồng bội là loại hình nghệ thuật truyền thống này được lưu giữ và phát triển tại xã Hưng Trạch, huyện Bố Trạch. Tuồng bội là nơi hội tụ những câu chuyện lịch sử và văn hóa, được thể hiện qua những động tác biểu diễn điêu luyện và trang phục sặc sỡ. Hát tuồng như là lẽ tự nhiên của người dân ở làng Khương Hà. Họ coi tuồng là sự thức dậy một phần quá khứ sâu xa của nền văn hóa làng đáng tự hào của cộng đồng nơi họ sống.
Hát tuồng bội. Ảnh: Báo Quảng Bình
Hát Kiều
Hát Kiều, một loại hình trình diễn dân gian đặc sắc, gắn bó với đời sống tinh thần của người dân vùng tả ngạn sông Gianh, được gìn giữ tại huyện Quảng Trạch, Tuyên Hóa và thị xã Ba Đồn. Mặc dù trải qua nhiều thăng trầm và biến thiên của lịch sử nhưng những câu hát và diễn xuất Kiều vẫn có sức sống mãnh liệt trong cộng đồng người dân nơi đây. Từ kiệt tác truyện Kiều của Đại thi hào Nguyễn Du, nhiều loại hình nghệ thuật được hình thành như ngâm Kiều, vịnh Kiều, bói Kiều, lẩy Kiều nhưng nghệ thuật Hát Kiều lại thể hiện tính độc đáo và giàu sức sáng tạo hơn cả.
Hát kiều. Ảnh: Trang thông tin UBND tỉnh Quảng Bình
Là loại hình trình diễn dân gian, bao gồm hát, diễn xuất và làm trò, ngoài các nhân vật chính, Hát Kiều có thêm một số vai diễn mà trong nguyên tác truyện Kiều không có như nhân vật mang tính dẫn chuyện, vai thằng bán tơ, lính xá, hề, đồng con, quan xử kiện... nhằm tăng thêm sự phong phú, độc đáo, hấp dẫn cho vở diễn. Không gian và thời gian của Hát Kiều dùng lối ước lệ nhằm tạo sự chuyển biến trong “hoạt động sống” của nhân vật.
Hát ru Cảnh Dương
Hát ru Cảnh Dương, tại xã Cảnh Dương, huyện Quảng Trạch, là loại hình văn nghệ dân gian độc đáo ở làng biển Cảnh Dương mà hầu như chỉ đàn ông lĩnh xướng. Hát ru ở Cảnh Dương xuất phát từ thực tế lao động sản xuất của ngư dân, là những lời hát đậm chất văn hóa miền biển, sử dụng nhiều ngôn ngữ địa phương.
Nghệ nhân ưu tú Lê Thành Lộc người "giữ lửa" cho điệu Hát ru Cảnh Dương. Ảnh: Đan Thanh
“Ở Cảnh Dương, người dân không bắt đầu điệu hát ru bằng câu “à ơi” như nhiều địa phương khác mà mở đầu hoặc kết thúc bằng câu “hò hẻ hò hè, bôồng bôổng bôông bôông...”. Hát ru ở đây không chỉ là lời mẹ ru con, bà ru cháu mà còn là ông ru cháu, cha ru con, anh ru em... và như ru chính mình để vơi đi mệt nhọc khi đánh bắt trên biển” - Nghệ nhân Ưu tú Lê Thành Lộc, Chủ nhiệm Câu lạc bộ dân ca Cảnh Dương chia sẻ.
Mỗi lễ hội, mỗi nghi thức không chỉ là dấu ấn của lịch sử, làng quê, mà còn là sợi dây gắn kết cộng đồng, kết nối con người với thiên nhiên và những giá trị thiêng liêng của đời sống tinh thần. Khám phá Quảng Bình, du khách không chỉ đến để chiêm ngưỡng mà còn để cảm nhận, để hòa mình vào dòng chảy văn hóa đậm đà bản sắc. Hãy một lần đặt chân đến Quảng Bình, để không chỉ trải nghiệm khung cảnh tuyệt đẹp mà còn sống trọn vẹn với những giá trị văn hóa tinh thần giàu có, nơi đây mãi là niềm tự hào và nguồn cảm hứng bất tận cho mỗi người con miền Trung.
Phong Nha Việt
Công ty Du lịch và Tư vấn Phong Nha Việt!
- Tour trải nghiệm văn hóa, thiên nhiên thiết kế theo yêu cầu
- Tổ chức các sự kiện, teambuilding
- Trải nghiệm tìm hiểu địa phương và các giá trị tài nguyên cho học sinh, sinh viên
- Dịch vụ hỗ trợ phương tiện, lưu trú
- Tư vấn du học và xuất khẩu lao động
Trụ sở: 46 Bà Triệu, Đồng Phú, Đồng Hới, Quảng Bình
Website: https://phongnhaviet.com/
☎️Hotline: 0911367789
Bình luận
Xem bình luận của khách hàng (Tổng cộng 3)
David
24-01-2025
linh
22-01-2025
Lê Hoài
19-01-2025