Ứng dụng công nghệ GIS, Viễn thám, IoT và AI trong quản lý tài nguyên
30-06-2025 09:54
Trong bối cảnh biến đổi khí hậu và suy thoái rừng ngày càng nghiêm trọng, việc ứng dụng công nghệ số trong quản lý tài nguyên rừng trở thành xu hướng tất yếu và cấp thiết. Bài viết này trình bày tổng quan hệ thống về các công nghệ tiên tiến gồm Hệ thống Thông tin Địa lý (GIS), viễn thám (Remote Sensing – RS), Internet vạn vật (IoT) và Trí tuệ nhân tạo (Artificial Intelligence – AI) trong quản lý rừng, với trọng tâm phân tích các trường hợp ứng dụng tại Việt Nam và so sánh với xu hướng quốc tế.
Mô hình AI, IOT, GIS, RS trong quản lý tài nguyên
Thông qua tổng hợp lý thuyết và phân tích các ví dụ thực tiễn, bài viết làm rõ vai trò của từng công nghệ trong chuỗi giám sát – dự báo – ứng phó – ra quyết định. Cụ thể, GIS cung cấp nền tảng tích hợp dữ liệu không gian và hỗ trợ phân tích đa lớp bản đồ, giúp định vị chính xác các điểm nóng và hỗ trợ lập kế hoạch quản lý tài nguyên. Viễn thám cung cấp nguồn dữ liệu ảnh vệ tinh liên tục theo thời gian, cho phép phát hiện mất rừng, đánh giá sức khỏe thảm thực vật và giám sát biến động sinh cảnh. IoT, thông qua hệ thống cảm biến không dây, cho phép thu thập dữ liệu hiện trường theo thời gian thực về khí hậu, độ ẩm, nhiệt độ, khói – từ đó hỗ trợ cảnh báo sớm cháy rừng hoặc phát hiện bất thường. AI đóng vai trò như một “bộ não thông minh” trong việc xử lý dữ liệu lớn, từ phân loại ảnh vệ tinh, nhận dạng hình ảnh và âm thanh đến mô phỏng dự báo biến động rừng dựa trên các yếu tố nhân sinh – môi trường.
Hệ thống quan trắc nhiệt, mưa theo thời gian thực
Bên cạnh những tiềm năng to lớn, bài viết cũng chỉ ra các thách thức khi triển khai tại Việt Nam như: hạn chế về hạ tầng công nghệ và mạng truyền dẫn trong khu vực rừng sâu, thiếu nhân lực công nghệ chuyên ngành lâm nghiệp, vấn đề chuẩn hóa và chia sẻ dữ liệu, rào cản pháp lý liên quan đến bằng chứng số và quyền riêng tư, cũng như bài toán chi phí vận hành lâu dài của các hệ thống thông minh. Từ đó, nghiên cứu đề xuất định hướng phát triển lâm nghiệp số toàn diện – “Forestry 4.0” – tích hợp đa công nghệ trên một nền tảng dữ liệu chung, đồng thời khuyến nghị việc hoàn thiện thể chế, đào tạo nguồn nhân lực số, và tăng cường hợp tác quốc tế.
Lắp đặt và vận hành hệ thống
Kết luận, bài viết khẳng định rằng sự phối hợp chặt chẽ giữa GIS, viễn thám, IoT và AI không chỉ góp phần nâng cao hiệu quả quản lý tài nguyên rừng, mà còn đóng vai trò then chốt trong thúc đẩy minh bạch hóa, đổi mới thể chế, và phát triển bền vững ngành lâm nghiệp Việt Nam trong kỷ nguyên số.
Liên hệ tác giả Võ Văn Trí
Email: pnkb.vovantri@gmail.com
Chia sẻ
Đảo Cồn Cỏ - Nơi kết tinh giữa lịch sử và thiên nhiên
Đảo Cồn Cỏ, di sản lịch sử, du lịch Quảng Trị, hệ sinh thái biển, bảo tồn rạn san hô, địa chất núi lửa, chiến tranh Việt Nam, du lịch sinh thái, khu bảo tồn biển, phát triển bền vững
Nên chăng có một Khu dự trữ sinh quyển miền Tây Quảng Trị để vươn tầm?
Miền Tây Quảng Trị mới – nơi hội tụ những cánh rừng nguyên sinh hùng vĩ, những con suối ngọc len lỏi giữa dãy Trường Sơn trùng điệp, là “lá phổi xanh” giàu đa dạng sinh học bậc nhất Việt Nam. Sau khi Quảng Bình và Quảng Trị sáp nhập, vùng đất này trở thành “điểm nối xanh” chiến lược trên trục Bắc – Nam, sở hữu cả di sản thiên nhiên thế giới Phong Nha – Kẻ Bàng, các khu bảo tồn rừng đặc dụng và bản sắc văn hóa Chứt, Bru-Vân Kiều, Pa Kô độc đáo.
Mô hình giám sát thiên tai áp dựng tại Phong Nha – Kẻ Bàng
Trên cơ sở nghiên cứu tác giả xây dựng các bản đồ online, gồm: nguy cơ cháy, nguy cơ ngập, lụt, nguy cơ trượt lở. Mỗi loại bản đồ chia ra 5 cấp độ nguy cấp. Tất cả dữ liệu phân tích được tích hợp vào hệ thống WebGIS ArcGIS Online, kết hợp với ứng dụng Survey123 cài đặt trên thiết bị di động (Android và iOS), cho phép thu thập thông tin hiện trường theo thời gian thực và tự động đồng bộ lên hệ thống.
Quảng Trị mới – Khát vọng từ hai miền đất hội tụ
Tỉnh Quảng Trị mới được thành lập theo Nghị quyết 1680/NQ-UBTVQH15 (14/6/2025) với diện tích hơn 13.000 km² và dân số hơn 2,2 triệu người, trên cơ sở sáp nhập tỉnh Quảng Bình và Quảng Trị. Tỉnh sở hữu vị trí chiến lược giữa trục Bắc – Nam và hành lang Đông – Tây, có hệ sinh thái tự nhiên phong phú với Di sản thế giới Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng, các khu dự trữ thiên nhiên Bắc Hướng Hóa, Động Châu – Khe Nước Trong, Đăk-rông, Khu bảo tồn biển đảo Cồn Cỏ. Bờ biển dài 200km với vùng biển rộng là khu vực phát triển năng lượng xanh, ngư trường cho nghề biển, và các dịch vụ du lịch. Văn hóa đa dạng đa dạng bản sắc của vùng Bắc Trung Bộ như Nghệ thuật Bài Chòi Trung Bộ nằm trong danh mục Di sản thế giới, Hò khoan Lệ Thủy...Cộng đồng dân tộc đặc sắc về bản sắc, dọc dãy Trường Sơn là cái nôi của người Bru-Vân kiều, Chứt, Pa-Kô, Tà Ôi. Hệ thống giao thông kết nối quốc tế thuận lợi qua cảng biển, sân bay và cửa khẩu, tạo điều kiện phát triển các ngành mũi nhọn như du lịch sinh thái – văn hóa, năng lượng tái tạo, logistics và nông nghiệp sạch. Quảng Trị mới có cơ sở rất tiềm năng mô hình kinh tế xanh toàn diện và đặc sắc.