Mô hình giám sát thiên tai áp dựng tại Phong Nha – Kẻ Bàng
28-06-2025 10:45
Võ Văn Trí1, Trần Xuân Mùi 1 Cao Thị Thanh Thủy 2,
1 Ban quản lý Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng; 2Đại học Quảng Bình
Email: pnkb.vovantri@gmail.com
Mô hình giám sát thiên tai tại Vườn Quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng được thiết kế dựa trên nền tảng hệ thống thông tin địa lý (GIS), với nguồn dữ liệu đầu vào bao gồm ảnh viễn thám và mô hình số độ cao (DEM). Các dữ liệu này được xử lý và phân tích trong môi trường phần mềm ArcGIS Desktop để xây dựng các kịch bản cảnh báo thiên tai như ngập lụt, cháy rừng và sạt lở đất. Đặc biệt, phương pháp phân tích thứ bậc (Analytic Hierarchy Process – AHP) được áp dụng nhằm xác định trọng số của các yếu tố ảnh hưởng đến nguy cơ sạt lở, bao gồm địa hình, độ dốc, mật độ sông suối và thảm thực vật. Tương tự, nguy cơ cháy rừng được đánh giá dựa trên chỉ số thực vật NDVI, nhiệt độ bề mặt đất và mật độ thảm phủ; trong khi phân tích nguy cơ ngập lụt dựa trên địa hình trũng và dữ liệu thủy văn lịch sử.
Quy trình xây dựng hệ thống GIS giám sát thiên tai
Trên cơ sở nghiên cứu tác giả xây dựng các bản đồ online, gồm: nguy cơ cháy, nguy cơ ngập, lụt, nguy cơ trượt lở. Mỗi loại bản đồ chia ra 5 cấp độ nguy cấp. cụ thể: bản đồ sạt lở đất gồm 5 cấp nguy cơ, với khu vực nguy cơ rất cao tập trung tại các sườn núi dốc ven tuyến đường Hồ Chí Minh và đường 20 Quyết Thắng; bản đồ cháy rừng xác định các vùng nguy cấp tại phân khu phục hồi sinh thái và ven rìa phía Đông Vườn quốc gia – nơi có độ che phủ thấp và hoạt động du lịch phát triển; bản đồ ngập lụt cho thấy nguy cơ ngập cao chủ yếu ở các vùng trũng như thị trấn Phong Nha và Thung lũng Sinh Tồn.
Bản đồ cảnh báo thiên tai online
Tất cả dữ liệu phân tích được tích hợp vào hệ thống WebGIS ArcGIS Online, kết hợp với ứng dụng Survey123 cài đặt trên thiết bị di động (Android và iOS), cho phép thu thập thông tin hiện trường theo thời gian thực và tự động đồng bộ lên hệ thống. Mô hình này không chỉ nâng cao hiệu quả giám sát, cảnh báo sớm và hỗ trợ ra quyết định tại chỗ, mà còn có tiềm năng nhân rộng ứng dụng trong công tác quản lý rủi ro thiên tai tại các khu vực có điều kiện địa hình và sinh thái tương tự.
Mô hình giám sát thiên tai ứng dụng GIS và viễn thám tại Vườn Quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng có ý nghĩa quan trọng cả về mặt khoa học và thực tiễn. Về khoa học, mô hình góp phần hoàn thiện phương pháp tích hợp dữ liệu không gian, công nghệ cảm biến từ xa và hệ thống ra quyết định hỗ trợ cảnh báo sớm thiên tai. Việc áp dụng phương pháp phân tích thứ bậc (AHP) giúp định lượng mức độ ảnh hưởng của từng yếu tố địa lý – sinh thái đến nguy cơ thiên tai, nâng cao tính chính xác và khả năng tái lập của mô hình. Về thực tiễn, hệ thống giúp Ban quản lý Vườn chủ động trong công tác phòng chống thiên tai, giảm thiểu thiệt hại về người và tài nguyên rừng. Ngoài ra, hệ thống còn tạo nền tảng để triển khai quản lý rủi ro theo thời gian thực, minh bạch và có thể chia sẻ cho cộng đồng, phục vụ công tác quy hoạch, bảo tồn và phát triển du lịch bền vững. Mô hình có thể nhân rộng tại các khu vực khác có điều kiện tương tự, đóng góp vào chiến lược quốc gia về thích ứng biến đổi khí hậu và giảm nhẹ thiên tai.
Quy trình giám sát thiên tai
Chi tiết bài báo khoa học tại đây
Bạn liên hệ với tác giả qua email: pnkb.vovantri@gmail.com
Chia sẻ
Đảo Cồn Cỏ - Nơi kết tinh giữa lịch sử và thiên nhiên
Đảo Cồn Cỏ, di sản lịch sử, du lịch Quảng Trị, hệ sinh thái biển, bảo tồn rạn san hô, địa chất núi lửa, chiến tranh Việt Nam, du lịch sinh thái, khu bảo tồn biển, phát triển bền vững
Nên chăng có một Khu dự trữ sinh quyển miền Tây Quảng Trị để vươn tầm?
Miền Tây Quảng Trị mới – nơi hội tụ những cánh rừng nguyên sinh hùng vĩ, những con suối ngọc len lỏi giữa dãy Trường Sơn trùng điệp, là “lá phổi xanh” giàu đa dạng sinh học bậc nhất Việt Nam. Sau khi Quảng Bình và Quảng Trị sáp nhập, vùng đất này trở thành “điểm nối xanh” chiến lược trên trục Bắc – Nam, sở hữu cả di sản thiên nhiên thế giới Phong Nha – Kẻ Bàng, các khu bảo tồn rừng đặc dụng và bản sắc văn hóa Chứt, Bru-Vân Kiều, Pa Kô độc đáo.
Ứng dụng công nghệ GIS, Viễn thám, IoT và AI trong quản lý tài nguyên
Trong bối cảnh biến đổi khí hậu và suy thoái rừng ngày càng nghiêm trọng, việc ứng dụng công nghệ số trong quản lý tài nguyên rừng trở thành xu hướng tất yếu và cấp thiết. Bài viết này trình bày tổng quan hệ thống về các công nghệ tiên tiến gồm Hệ thống Thông tin Địa lý (GIS), viễn thám (Remote Sensing – RS), Internet vạn vật (IoT) và Trí tuệ nhân tạo (Artificial Intelligence – AI) trong quản lý rừng, với trọng tâm phân tích các trường hợp ứng dụng tại Việt Nam và so sánh với xu hướng quốc tế.
Quảng Trị mới – Khát vọng từ hai miền đất hội tụ
Tỉnh Quảng Trị mới được thành lập theo Nghị quyết 1680/NQ-UBTVQH15 (14/6/2025) với diện tích hơn 13.000 km² và dân số hơn 2,2 triệu người, trên cơ sở sáp nhập tỉnh Quảng Bình và Quảng Trị. Tỉnh sở hữu vị trí chiến lược giữa trục Bắc – Nam và hành lang Đông – Tây, có hệ sinh thái tự nhiên phong phú với Di sản thế giới Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng, các khu dự trữ thiên nhiên Bắc Hướng Hóa, Động Châu – Khe Nước Trong, Đăk-rông, Khu bảo tồn biển đảo Cồn Cỏ. Bờ biển dài 200km với vùng biển rộng là khu vực phát triển năng lượng xanh, ngư trường cho nghề biển, và các dịch vụ du lịch. Văn hóa đa dạng đa dạng bản sắc của vùng Bắc Trung Bộ như Nghệ thuật Bài Chòi Trung Bộ nằm trong danh mục Di sản thế giới, Hò khoan Lệ Thủy...Cộng đồng dân tộc đặc sắc về bản sắc, dọc dãy Trường Sơn là cái nôi của người Bru-Vân kiều, Chứt, Pa-Kô, Tà Ôi. Hệ thống giao thông kết nối quốc tế thuận lợi qua cảng biển, sân bay và cửa khẩu, tạo điều kiện phát triển các ngành mũi nhọn như du lịch sinh thái – văn hóa, năng lượng tái tạo, logistics và nông nghiệp sạch. Quảng Trị mới có cơ sở rất tiềm năng mô hình kinh tế xanh toàn diện và đặc sắc.