Mô hình giám sát thiên tai áp dựng tại Phong Nha – Kẻ Bàng

Võ Văn Trí¹, Trần Xuân Mùi  ¹  Cao Thị Thanh Thủy ²,

 ¹ Ban quản lý Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng; ²Đại học Quảng Bình
Email: pnkb.vovantri@gmail.com

Mô hình giám sát thiên tai tại Vườn Quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng được thiết kế dựa trên nền tảng hệ thống thông tin địa lý (GIS), với nguồn dữ liệu đầu vào bao gồm ảnh viễn thám và mô hình số độ cao (DEM). Các dữ liệu này được xử lý và phân tích trong môi trường phần mềm ArcGIS Desktop để xây dựng các kịch bản cảnh báo thiên tai như ngập lụt, cháy rừng và sạt lở đất. Đặc biệt, phương pháp phân tích thứ bậc (Analytic Hierarchy Process – AHP) được áp dụng nhằm xác định trọng số của các yếu tố ảnh hưởng đến nguy cơ sạt lở, bao gồm địa hình, độ dốc, mật độ sông suối và thảm thực vật. Tương tự, nguy cơ cháy rừng được đánh giá dựa trên chỉ số thực vật NDVI, nhiệt độ bề mặt đất và mật độ thảm phủ; trong khi phân tích nguy cơ ngập lụt dựa trên địa hình trũng và dữ liệu thủy văn lịch sử.

Quy trình xây dựng hệ thống GIS giám sát thiên tai

Trên cơ sở nghiên cứu tác giả xây dựng  các bản đồ online, gồm: nguy cơ cháy, nguy cơ ngập, lụt, nguy cơ trượt lở.  Mỗi loại bản đồ chia ra 5 cấp độ nguy cấp. cụ thể: bản đồ sạt lở đất gồm 5 cấp nguy cơ, với khu vực nguy cơ rất cao tập trung tại các sườn núi dốc ven tuyến đường Hồ Chí Minh và đường 20 Quyết Thắng; bản đồ cháy rừng xác định các vùng nguy cấp tại phân khu phục hồi sinh thái và ven rìa phía Đông Vườn quốc gia – nơi có độ che phủ thấp và hoạt động du lịch phát triển; bản đồ ngập lụt cho thấy nguy cơ ngập cao chủ yếu ở các vùng trũng như thị trấn Phong Nha và Thung lũng Sinh Tồn.

Bản đồ cảnh báo thiên tai online

Tất cả dữ liệu phân tích được tích hợp vào hệ thống WebGIS ArcGIS Online, kết hợp với ứng dụng Survey123 cài đặt trên thiết bị di động (Android và iOS), cho phép thu thập thông tin hiện trường theo thời gian thực và tự động đồng bộ lên hệ thống. Mô hình này không chỉ nâng cao hiệu quả giám sát, cảnh báo sớm và hỗ trợ ra quyết định tại chỗ, mà còn có tiềm năng nhân rộng ứng dụng trong công tác quản lý rủi ro thiên tai tại các khu vực có điều kiện địa hình và sinh thái tương tự.

Mô hình giám sát thiên tai ứng dụng GIS và viễn thám tại Vườn Quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng có ý nghĩa quan trọng cả về mặt khoa học và thực tiễn. Về khoa học, mô hình góp phần hoàn thiện phương pháp tích hợp dữ liệu không gian, công nghệ cảm biến từ xa và hệ thống ra quyết định hỗ trợ cảnh báo sớm thiên tai. Việc áp dụng phương pháp phân tích thứ bậc (AHP) giúp định lượng mức độ ảnh hưởng của từng yếu tố địa lý – sinh thái đến nguy cơ thiên tai, nâng cao tính chính xác và khả năng tái lập của mô hình. Về thực tiễn, hệ thống giúp Ban quản lý Vườn chủ động trong công tác phòng chống thiên tai, giảm thiểu thiệt hại về người và tài nguyên rừng. Ngoài ra, hệ thống còn tạo nền tảng để triển khai quản lý rủi ro theo thời gian thực, minh bạch và có thể chia sẻ cho cộng đồng, phục vụ công tác quy hoạch, bảo tồn và phát triển du lịch bền vững. Mô hình có thể nhân rộng tại các khu vực khác có điều kiện tương tự, đóng góp vào chiến lược quốc gia về thích ứng biến đổi khí hậu và giảm nhẹ thiên tai.

Quy trình giám sát thiên tai

Chi tiết bài báo khoa học tại đây

Bạn liên hệ với tác giả qua email: pnkb.vovantri@gmail.com