Khu phi quân sự (DMZ - Demilitarized Zone) ở Việt Nam là một trong những địa danh lịch sử quan trọng, nơi từng là ranh giới chia cắt hai miền Bắc và Nam trong chiến tranh Việt Nam. Với vai trò là một chuyên gia lịch sử du lịch, tôi xin giới thiệu bài viết chi tiết về DMZ, tập trung vào bối cảnh ra đời, các trận chiến ở Quảng Trị, những điểm tham quan nổi bật, và hành trình khám phá khu vực này.

1. DMZ: Sự ra đời nghiệp ngã

Khu phi quân sự được thành lập vào ngày 21 tháng 7 năm 1954, theo Hiệp định Genève [1], sau khi Chiến tranh Đông Dương lần thứ nhất kết thúc. Đây là một đường biên giới tạm thời chia Việt Nam thành hai miền: miền Bắc (Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, thủ đô Hà Nội) và miền Nam (Quốc gia Việt Nam, sau là Việt Nam Cộng hòa, thủ đô Sài Gòn). DMZ kéo dài khoảng 76,1 km từ biên giới Việt Nam-Lào đến bờ Biển Đông, rộng 5 km ở mỗi bên sông Bến Hải, với mục tiêu ngăn cản sự hiện diện của quân đội từ cả hai phía [2].

Mặc dù được thiết kế như một vùng đệm hòa bình, DMZ nhanh chóng trở thành một trong những khu vực quân sự hóa nặng nề nhất thế giới, được tạp chí Time mô tả là “một vết thương rỉ máu”. Dự kiến, đường giới tuyến này sẽ bị xóa bỏ sau cuộc tổng tuyển cử thống nhất đất nước vào năm 1956, nhưng do căng thẳng chính trị và sự can thiệp quốc tế, nó đã tồn tại như một biên giới thực tế suốt chiến tranh Việt Nam [3].

2. Quảng Trị – Chiến trường không ngủ

Quảng Trị, tỉnh nằm trong khu vực DMZ, là một trong những chiến trường ác liệt nhất của chiến tranh Việt Nam. Dưới đây là các trận đánh tiêu biểu:

Trận chiến Quảng Trị (1968)

Trong Tết Mậu Thân tấn công Quảng Trị, thủ phủ tỉnh Quảng Trị, nhằm làm sụp đổ chính quyền miền Nam. Trận đánh diễn ra ngắn ngủi, chỉ kéo dài dưới 24 giờ, rất khốc liệt, sau đó Quân đội Việt Nam Cộng hòa - ARVN và Mỹ đã  làm chủ tình hình ở Sài Gòn và các thành phố ở Miền Nam

Trận chiến Quảng Trị lần thứ nhất (1972)

Là một phần của Chiến dịch Mùa Xuân Hà Nội, Quân đội nhân dân Việt Nam đã vượt qua DMZ và chiếm thành phố Quảng Trị vào ngày 2 tháng 5 năm 1972. Với sự tham gia của các sư đoàn 304, 308 và 324B, Quân đội nhân dân Việt Nam  Nam đã áp đảo lực lượng ARVN mới thành lập tại đây, kiểm soát toàn bộ tỉnh Quảng Trị và một phần tỉnh Thừa Thiên [5].

Trận chiến Quảng Trị lần thứ hai (1972)

Sau thất bại, ARVN, dưới sự chỉ huy của Trung tướng Ngô Quang Trưởng, đã tổ chức phản công để giành lại Quảng Trị. Trận đánh kéo dài từ ngày 28 tháng 6 đến ngày 16 tháng 9 năm 1972, trở thành trận chiến dài nhất trong chiến tranh Việt Nam. Với sự hỗ trợ hỏa lực từ không quân Mỹ, ARVN đã chiếm lại thành phố, nhưng phải trả giá đắt với 977 binh sĩ thiệt mạng và hàng nghìn người bị thương [6][7]. Phía Quân đội nhân dân Việt Nam cũng chịu tổn thất nặng nề, ước tính từ trên 4.000 người [8]. Trận chiến này được xem là một “chiến thắng đắt giá” của miền Nam [9].

3. Những điểm đến lịch sử không thể bỏ qua tại DMZ

DMZ là nơi lưu giữ nhiều di tích lịch sử quan trọng, thu hút du khách yêu thích lịch sử và văn hóa. Dưới đây là các điểm tham quan nổi bật:

• Địa đạo Vịnh Mốc: Một mạng lưới địa đạo ba tầng tại làng Vịnh Mốc, nơi cả cộng đồng dân cư sinh sống dưới lòng đất để tránh bom đạn [10]. Trong thời chiến, 17 em bé đã được sinh ra tại đây. Hiện nay, địa đạo có một bảo tàng nhỏ, với phí tham quan khoảng 40.000 đồng [11].
• Cầu Hiền Lương: Cầu bắc qua sông Bến Hải, từng là ranh giới giữa hai miền từ năm 1954 đến 1975. Cầu được sơn hai màu xanh và vàng như tồn tại trong lịch sử [12].
• Nghĩa trang liệt sĩ Trường Sơn: Nghĩa trang quốc gia lớn nhất Việt Nam, nơi an nghỉ của hơn 10.000 liệt sĩ miền Bắc [13].
• Đồn Carroll: Căn cứ pháo binh lớn nhất của Thủy quân lục chiến Mỹ, với 24 khẩu pháo. Căn cứ này bị Quân đội nhân dân Việt Nam chiếm trong Chiến dịch Mùa Xuân Hà Nội năm 1972 [14].
• Đồi Đá Pháo (The Rockpile): Một tiền đồn của Thủy quân lục chiến Mỹ, nay không thể tiếp cận nhưng vẫn có thể nhìn thấy từ xa trên đường cao tốc [15].
• Cầu Đak Rông: Điểm khởi đầu của Quốc lộ 15, một nhánh của đường mòn Hồ Chí Minh [14].
• Căn cứ Khe Sanh: Nơi diễn ra trận vây hãm nổi tiếng năm 1968. Hiện nay, vẫn còn lại một sân bay đất đỏ cũ và một số hiện vật chiến tranh [15].

Những địa điểm này không chỉ mang giá trị lịch sử mà còn là minh chứng cho sự khốc liệt của chiến tranh và tinh thần kiên cường của người dân Việt Nam.

4. Hành trình lịch sử

Vị trí và cách tiếp cận

Khu DMZ nằm ở tỉnh Quảng Trị, gần thị xã Đông Hà, cách Đồng Hới 60km,  Huế khoảng 100 km về phía bắc và Đà Nẵng khoảng 150 km.

Các lựa chọn tham quan

• Tour từ Đồng Hới: Các tour kéo dài cả ngày (6:00 sáng đến 18:00-19:00 tối) Tuy nhiên, các tour này có thể đông đúc, đặc biệt tại Địa đạo Vịnh Mốc.
• Tour từ Đông Hà:, bao gồm các điểm như Địa đạo Vịnh Mốc, Cầu Đak Rông, Đồi Đá Pháo, và Căn cứ Khe Sanh [16]. Tuy nhiên, một số điểm như Đồn Carroll hoặc Con Thiên có thể không được đưa vào hành trình [11].
• Tour từ Huế: Các tour kéo dài cả ngày (6:00 sáng đến 18:00-19:00 tối), giá từ 10-15 USD. Tuy nhiên, các tour này có thể đông đúc, đặc biệt tại Địa đạo Vịnh Mốc[17].
• Xe riêng: Lựa chọn này đắt hơn nhưng linh hoạt, đặc biệt trong mùa mưa, và cho phép tiếp cận các địa điểm mà xe buýt lớn không đến được [18].
• Xe máy: Phù hợp với những du khách yêu thích phiêu lưu, nhưng hành trình có thể mệt mỏi do quãng đường dài (lên đến 300 km khứ hồi). Nên ở lại Đông Hà nếu chọn phương tiện này [11]

CÁC TOUR ĐẶC SẮC:

• Bạn xem liên kết  Chương trình 2 ngày 1 đêm khám phá Cồn Cỏ, Vịnh Mốc, Cầu Hiền Lương, Cửa Tùng TẠI ĐÂY , và 3 ngày 2 đêm khảm phá Cồn Cỏ - Vịnh Mốc - Rú Lịnh  TẠI ĐÂY
• Hoặc Khám phá Khe Sanh cùng Pickup tour,  Chương trình 2 ngày 1 đêm  TẠI ĐÂY , và 3 ngày 2 đêm   TẠI ĐÂY

Lưu ý khi tham quan

• Thời tiết: Quảng Trị có mùa mưa (tháng 9-12), vì vậy nên chuẩn bị áo mưa hoặc chọn xe riêng nếu đi vào thời điểm này [11].
• Thời gian: Một chuyến tham quan đầy đủ thường mất cả ngày, vì vậy cần sắp xếp lịch trình hợp lý [16].
• Trang phục: Nên mặc trang phục thoải mái và giày phù hợp để đi bộ, đặc biệt tại Địa đạo Vịnh Mốc[11].
• Tôn trọng di tích: DMZ là nơi mang ý nghĩa lịch sử và tâm linh, vì vậy du khách cần giữ thái độ tôn kính, đặc biệt tại Nghĩa trang Trường Sơn [13].

Khu phi quân sự DMZ không chỉ là một địa danh lịch sử mà còn là nơi để du khách hiểu sâu hơn về chiến tranh Việt Nam, sự chia cắt đất nước, và tinh thần kiên cường của người dân. Với các di tích như Địa đạo Vịnh Mốc, Cầu Hiền Lương, và Căn cứ Khe Sanh, cùng với hành trình tham quan dễ dàng từ Đông Hà hoặc Huế, DMZ là điểm đến không thể bỏ qua cho những ai yêu thích lịch sử và muốn khám phá một chương đau thương nhưng hào hùng của Việt Nam. Hãy lên kế hoạch và trải nghiệm hành trình đầy ý nghĩa này!

Phong Nha Việt

Tài liệu tham khảo

[1] Vietnamese Demilitarized Zone - Wikipedia. https://en.wikipedia.org/wiki/Vietnamese_Demilitarized_Zone
[2] 1954 Geneva Conference - Wikipedia. https://en.wikipedia.org/wiki/1954_Geneva_Conference
[3] Geneva Accords | History of Indochina & Impact on Vietnam War | Britannica. https://www.britannica.com/event/Geneva-Accords
[4] Battle of Quang Tri (1968) - Wikipedia. https:// https://en.wikipedia.org/wiki/Battle_of_Quang_Tri_%281968%29
[5] First Battle of Quảng Trị - Wikipedia. https://en.wikipedia.org/wiki/First_Battle_of_Qu%E1%BA%A3ng_Tr%E1%BB%8B
[6] Second Battle of Quảng Trị - Wikipedia. https://en.wikipedia.org/wiki/Second_Battle_of_Qu%E1%BA%A3ng_Tr%E1%BB%8B
[7] South Vietnamese forces retake Quang Tri City | HISTORY. https://www.history.com/this-day-in-history/september-15/south-vietnamese-forces-retake-quang-tri-city
[8] How South Vietnam Won the Vietnam War's Longest Battle - HistoryNet. https://www.historynet.com/vietnams-longest-battle/
[9] Quangtri in Ruins After Battles - The New York Times. https://www.nytimes.com/1972/10/08/archives/quangtri-in-ruins-after-battles-quangtri-city-after-battles-is.html
[10] DMZ (Vietnam) – Travel guide at Wikivoyage. https://en.wikivoyage.org/wiki/DMZ_%28Vietnam%29
[11] Vịnh Mốc tunnels - Wikipedia. https://en.wikipedia.org/wiki/V%E1%BB%8Bnh_M%E1%BB%91c_tunnels
[12] Hiền Lương Bridge - Wikipedia. https://en.wikipedia.org/wiki/Hi%E1%BB%81n_L%C6%B0%C6%A1ng_Bridge
[13] Trường Sơn Cemetery - Wikipedia. https://en.wikipedia.org/wiki/Tr%C6%B0%E1%BB%9Dng_S%C6%A1n_Cemetery
[14] Why Visit The Demilitarised Zone | Experience Travel. https://www.experiencetravelgroup.com/vietnam/info/dmz-demilitarised-zone
[15] Demilitarised Zone travel - Lonely Planet. https://www.lonelyplanet.com/destinations/vietnam/central-vietnam/demilitarised-zone-dmz
[16] Demilitarized Zone - TripAdvisor Reviews. https://www.tripadvisor.com/Attraction_Review-g2146376-d456193-Reviews-Demilitarized_Zone-Thua_Thien_Hue_Province.html
[17] Private DMZ tour Vietnam with Tam - VinaDMZ. https://vinadmz.com/
[18] Mr. Trung's DMZ Tour - TripAdvisor Reviews. https://www.tripadvisor.com/Attraction_Review-g293926-d2385443-Reviews-Mr_Trung_s_DMZ_Tour-Hue_Thua_Thien_Hue_Province.html