Tìm về nơi an nghỉ của cụ Thượng thư Võ Trọng Bình

Nơi an nghỉ của cụ Võ Trọng Bình

Tôi biết đến cụ  Võ Trọng Bình – nơi an nghỉ của cụ, hồi còn bé. Theo các cao niên trong làng kể lại thì Lăng Quan Thượng đặt ở đây lâu lắm rồi, có thể trước khi lập làng. Lăng của cụ nằm ở chiềng đồi, hai bên là rạch nước, trước là một thung nhỏ, hay còn gọi là Phôốc, có nước quanh năm. Hồi nhỏ bọn trẻ con chúng tôi thường lên vùng đồi nơi cụ yên nghỉ để hái sim, kiếm củi. Đồi này chủ yếu là cây bụi và cây gỗ nhỏ. Dần dà, cây còn ít, nước cũng cạn dần. Hôm trước Tết 2025, tôi trở lại thắp cụ nén nhang, cảnh vật đã thay đổi nhiều,  lăng cụ Thượng thư không còn cổ kính như  xưa.

Lăng Quan Thượng ở thôn Cồn Thi. Ảnh PNV

Lăng cụ tọa lạc tại thôn Cồn Thi, xã Trường Thủy. Cồn Thi nằm bên Rào Nậy, nhánh chính của thượng nguồn sông Kiến Giang. Làng được lập vào những năm đầu thế kỷ 20, khi cụ Hội Giang Nguyễn Huyền di dân và khai phá khu vực từ vực Hàm Rồng đến ngã ba Táy. Địa danh này còn gần nơi an nghỉ của Lễ Thành Hầu Nguyễn Hữu Cảnh, người có công lớn trong việc mở cõi phương Nam. Phải chăng, các bậc tiền nhân đã có hẹn chọn vùng đất này làm nơi an nghỉ vĩnh hằng sau khi đã cống hiến cho nước, cho dân?

Quê hương của cụ Võ Trọng Bình

Lệ Thủy là vùng đất mang những nét đặc trưng riêng biệt, khó nơi nào có được. Thiên nhiên ưu đãi cho vùng đất này sông Kiến Giang, dòng sông chảy từ tây sang đông, bắt nguồn từ Trường Sơn hùng vĩ, bồi đắp phù sa màu mỡ cho đồng bằng trước khi đổ ra biển Đông. Chính dòng sông này đã tạo nên một hệ sinh thái văn hóa đặc sắc, gắn bó mật thiết với đời sống của người dân nơi đây.

Hoàng hôn trên sông Kiến Giang. Ảnh PNV

Từ dòng chảy của sông Kiến Giang, những giá trị văn hóa độc đáo hình thành và lưu truyền qua bao thế hệ: hò khoan Lệ Thủy, lễ hội đua thuyền trên sông Kiến Giang, hay các làng nghề truyền thống như đan lát, làm nón, nghề rèn, nghề chiếu… Những di sản này không chỉ là niềm tự hào mà còn là tiềm năng lớn cho du lịch văn hóa của vùng đất này.

Lễ hội đua thuyền trên sông Kiến Giang. Ảnh PNV

Không chỉ nổi tiếng về cảnh sắc thiên nhiên và văn hóa, Lệ Thủy còn là cái nôi sinh ra những danh nhân đi vào lịch sử dân tộc. Ngoài cụ Võ Trọng Bình, nơi đây còn tự hào là quê hương của Đại tướng Võ Nguyên Giáp, người có công lớn trong sự nghiệp giải phóng dân tộc, và Tiến sĩ Dương Văn An với tác phẩm “Ô Châu Cận Lục”, ghi chép lại địa lý, lịch sử vùng đất Tân Bình, Triệu Phong. Bên cạnh đó, còn có cụ Ngô Đình Diệm, từng giữ chức Thượng thư dưới triều Bảo Đại, sau này trở thành Tổng thống đầu tiên của Việt Nam Cộng Hòa. Đặc biệt, gần đó,  huyện Phong Lộc ngày xưa, là quê hương của Nguyễn Hữu Cảnh, người mở cõi phương Nam, đặt nền móng cho vùng đất Nam Bộ.

Sự nghiệp của vị quan thanh liêm

Theo các tài liệu ghi lại, cụ Võ Trọng Bình sinh năm 1808, dưới triều vua Gia Long thứ 7, tại làng Mỹ Lộc (còn gọi là Mỹ Lược), huyện Lệ Thủy. Thời bấy giờ, Quảng Bình có 2 phủ, 6 huyện, trong đó Lệ Thủy thuộc phủ Quảng Ninh.

Cụ đỗ cử nhân năm 1834, dưới thời vua Minh Mạng (thứ 15), rồi được bổ nhiệm làm tri huyện Hòa Đa (Quảng Nam). Nhờ tài năng và đức độ, cụ dần được giao nhiều trọng trách:

- Giám sát Ngự sử, chuyên thanh tra quan lại, xử lý các vụ án tham nhũng;

- An Sát Sứ tỉnh Thái Nguyên;

- Phủ Doãn Thừa Thiên, nơi cụ đề xuất khơi sông Lợi Nông để cải thiện tưới tiêu;

- Tổng đốc Hà Ninh (Hà Nội - Ninh Bình), kiêm Tuyên Thái Lạng quân thứ Khâm sai đại thần;

- Tổng đốc Sơn Hưng Tuyên (Sơn Tây - Hưng Hóa - Tuyên Quang);

- Tổng đốc Định An;

- Tổng đốc Nam Định, chỉ huy quân đội chống quân Pháp tấn công thành Nam Định (1883);

- Sau khi nghỉ hưu năm 1885, cụ được truy phong Hiệp Biện Đại học sĩ vào năm 1899, dưới triều vua Thành Thái.

 Cụ Võ Trọng Bình là một vị quan mẫu mực, nổi tiếng về sự thanh liêm và chính trực. Những đóng góp lớn lao của cụ cho đất nước bao gồm:

- Giảm nhẹ sưu thuế, cải thiện đời sống nhân dân;

- Đề xuất và thực hiện các công trình thủy lợi lớn như khơi sông Thiên Đức, đắp đê ngăn mặn;

- Trấn giữ biên giới phía Bắc, đánh bại thổ phỉ nhà Thanh tại Lạng Sơn, Cao Bằng;

- Bảo vệ thành Nam Định, góp phần giữ vững chủ quyền trong thời kỳ thực dân Pháp xâm lược.

Cụ luôn giữ tiêu chí “Lấy thanh liêm làm đầu”, được vua tin, dân mến. Ngay cả khi về hưu cũng vậy. Hoàng Thái hậu Từ Dũ từng nói: “Bà ước mong đất nước có nhiều ông quan như Võ Trọng Bình.”

Gìn giữ các giá trị cho quê hương

Những cống hiến của cụ Võ Trọng Bình để lại bài học quý giá cho hậu thế. Người đời vẫn truyền nhau câu nói “Thanh liêm chỉ có Võ Trọng Bình”, như một biểu tượng của sự ngay thẳng, chính trực. Những giá trị mà cụ để lại không chỉ thuộc về quá khứ, mà còn là tấm gương cho đời.

Hy vọng rằng, những dấu ấn lịch sử và phẩm hạnh cao quý của cụ sẽ mãi mãi được bảo tồn, để thế hệ sau tiếp tục học hỏi và phát huy tinh thần phụng sự nước nhà, giữ gìn bản sắc văn hóa và tinh thần quê hương Lệ Thủy.

Phong Nha Việt